GELİR VERGİSİ MÜKELLEFİYETİ BULUNMAYAN ARSA SAHİPLERİNE MÜTEAHHİTLER GİDER PUSULASI İMZALATACAKLAR

Sabri ARPAÇ

Vergi mükellefiyeti bulunmayan ve arsalarını kat karşılığı inşaat sözleşmesine imzalayarak  müteahhitlere veren arsa sahipleri vergi kanunlarına göre hangi belgelerin düzenlenip imzalatılacağı konusunda uygulamada duraksamalar olduğu bilinmektedir. Bu konuda; fatura düzenleme mecburiyeti bulunmayan arsa sahipleri; gider pusulası düzenlenip düzenlenmeyecekleri, düzenlenmesi halinde hangi bedel üzerinden düzenlenecekleri, vergisi tevkifatı yapıp yapmayacakları konusu açıklanmıştır.

Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında; gelir vergisi tevkifatı yapma mecburiyeti olanları saymış ve madde bentlerinde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaları gerektiği hüküm altına alınmıştır. Kanun maddesinde gerçek kişilerin kat karşılığı inşaat sözleşmesi kapsamında müteahhitlere arsa teslimlerinde vergi tevkifat yapılacağına dair bir hüküm bulunmadığından, arsa sahiplerinin vergi yükü müteahhitlerin de vergi kesintisi yapma mecburiyetleri yoktur.

Katma Değer Vergisi Kanununda; ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin verginin konusuna dahil olduğu ve bu işlemlerin devamlılığı, kapsamı ve niteliğinin de Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre; Gelir Vergisi Kanununda açıklık bulunmaması hallerinde, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tayin ve tespit edileceği hükme bağlanmıştır. Yukarıda açıklandığı üzere arsa sahiplerinin katma değer vergisi mükellefiyeti bulunmamaktadır.

Ancak, Maliye müteahhitlerin arsa sahiplerine daire ve işyeri teslimlerinde vergi hesaplayıp tehsil edeceklerine, Danıştay ise; bir kişinin kat edinme karşılığı arsasını müteahhide vermesi ve inşa edilen binada kat sahibi olması işlemini; servetin değerlendirilmesi, servetin biçim değiştirmesi olduğu, her hangi bir gelirin elde edildiğinden bahsedilemeyeceği nedenleriyle  Gelir Vergisi Kanununa göre değer artışı kazancından bahsedilmeyeceğini yönünde kararlar vermektedir. Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunun 25.06.2004 tarih ve E.2004/51, K.2004/80 sayılı kararı ile yargı açısından bu konu kesin hale gelmiştir.Ayrıca, Danıştay  arsa sahibine daire verilmesi işleminin de katma değer vergisine tabi olmayacağına karar vermektedir. Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunun 25.11.1998 Tarih ve E.1997/415, K.1998/444 sayılı kararı ile son noktayı koymuştur.

Vergi Usul Kanununun 229 - 235 nci maddeleri fatura ve fatura yerine geçen vesikalar ile ilgili, 267 maddeleri gereğince; müteahhit tarafından kat karşılığında arsa sahibine bırakılan dairelerin teslim edilmesinden yani inşaatın tamamlanarak mülkiyetin alıcıya geçmesinden veya tescilden önce dairelerin alıcıların kullanımına terk edilmesinden itibaren yedi gün içerisinde arsa sahibi adına müteahhit fatura düzenleyecektir. Arsa sahibinin gerçek usulde mükellef olmadığından, emsal bedeli üzerinden yukarıda belirtilen fatura ile eş zamanlı olarak gider pusulası düzenlenmesi gerekir. Eş zamanlı fatura ve gider pusulası düzenleneceğine dair Gelir İdaresi Başkanlığı, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 27/10/2015 tarih ve 27575268-105 (234-213-54) – 1078 sayılı özelgesi gibi çok özelge bulunmaktadır.

Ancak, Danıştay’ın bu konudaki görüşü farklıdır. Nitekim; yukarıda açıklandığı gibi, kat karşılığı arsa devri işlemlerinin katma değer vergisine tabi tutulması gerektiği uygulamasına karşın, Danıştay'ın farklı yönde verilmiş kararları mevcuttur.  

Danıştay’ın hakim görüşü; ‘’kat karşılığı arsa devrinin ve karşılığında bağımsız bölüm alınmasının, trampa hükmünde sayılmayacağı, birçok işlemi bir arada içerdiği ve asanın değerlendirilmesine yönelik kendine özgü bir işlemi ifade ettiği ve dolayısıyla karşılıklı teslimden söz edilemeyeceği, bu nedenle de katma değer vergisine tabi olmadığına’’ hükmetmektedir.

 Buna karşın Danıştay’ın bazı kararlarında da, arsa karşılığı bağımsız bölüm verilmesi işleminin trampa hükmünde iki ayrı teslim olduğu yönündeki vergi idaresi görüşleri doğrultusundadır. Uygulamanın zamanla vergi idaresi görüşü yönünde istikrar kazanacağı da görülmektedir.

Nitekim, TBMM gündeminde bulunan Gelir Vergisi Yasa Tasarısında özel inşaat işlerinin vergilendirilmesi yeni esaslara bağlanmaktadır.